Kalimantan

Eiland van ontelbare rivieren

Het tweede grootste eiland van Indonesië wordt rechtmatig het eiland van de vele rivieren genoemd, omdat sommige van de meest lange rivieren van Indonesië hier stromen. De enorme laagland vlakten komen samen in het binnenland van Kalimantan. De bergtoppen in dit bergachtige gebied reiken tot de 2200 meter.

Het Dayak volk (de dominante inheemse bevolking van het binnenland van Kalimantan) en de Maleise (de dominante inheemse kustbevolking) zijn afhankelijk van deze rivieren. Hierdoor hebben ze enkele manieren van riviertransport ontwikkeld zoals bamboe raften en de rivierboten. Jammer genoeg voorziet de rivier ook voor het transport van bekapt tropisch regenwoud. Houtstammen worden aan elkaar geknoopt en op grote raften stroomafwaarts gebracht of met speciale boten naar de havens van Kalimantan verscheept.

Het tropische regenwoud dat nog steeds gevonden kan worden op Kalimantan is het meest divers van het hele archipel. Het regenwoud laat hoge percentage van endemie zien. Men kan hier alle betekenissen in de zin van het woord ‘oerwoud’ ervaren.

Het Dayak volk vormt een heterogene bevolking met vele culturele verschillen tussen de stammen. Er zijn echte enkele gelijkenissen zoals het gebruik van de langgerekte gezamenlijke huizen, het aanbidden van voorouders en geesten, (lichamelijke) kunst die vooral gericht is op het beelden van dieren en een manier van leven die gebruikt maakt van een hak- en verbrand methode om landbouwproducten te verbouwen.

Zuid-Kalimantan

Banjarmasin, de hoofdstad van Zuid-Kalimantan, is de voornaamste plaats om het zuidelijke deel van Kalimantan binnen te gaan. Ondanks dat de stad als een goede plaats dient om de omgeving te verkennen is de stad op zichzelf ook de moeite waard om te bekijken. Zonder twijfel is een van de meeste interessante bezienswaardigheden de drijvende markten (of pasar terapung) die op verschillende locaties gehouden worden. Vrouwen verkopen hier hun producten vanuit kleine kano’s waarbij ze hoeden van palmbladeren dragen om zichzelf te beschermen tegen de zon. Voor diegenen die honger of dorst krijgen verkopen ze cakes en drinken die per lange stok aan je worden gegeven. De eilanden Kaget en Kembang, een korte afstand per speedboot van Banjarmasin, werden bevolkt door verschillende groepen neusapen, of bekantan: apen met rode, augurkachtige neuzen (alleen de mannen). Deze apen waren endemisch voor Kalimantan maar vandaag de dag zijn ze allemaal naar Java verplaatst waardoor het eiland bewoond wordt door een meer voorkomende aapsoort: de langstaart makaken. Martapura, een klein stadje op korte afstand van Banjarmasin, is het centrum van de diamantenhandel. In de omgeving staan enkele mijnen waar mensen nog steeds via traditionele methodes naar diamanten graven.

Ten noordoosten van Banjarmasin vind jede Meratus bergen. Dit gebied is nog steeds deels bedekt in tropisch regenwoud en de thuisplek van de Dayak Bukit waarvan sommigen nog steeds in de traditionele gezamenlijke huizen leven. Een goede plek voor een avontuurlijke wandeltocht en bamboe raften.

Oost-kalimantan

Deze provincie is de thuisbasis van het Kenyah en Kayan Dayak volk. Karakteristiek voor deze bevolking zijn hun tatoeages en verlengde oorlellen. Deze vorm van lichaamsdecoratie is vandaag de dag alleen nog maar te vinden bij de oudere generatie. Zelfs onder deze generatie zijn er mensen die uit schaamte hun oorlellen hebben afgeknipt. Oost-Kalimantan is ook de provincie van de grote Mahakam rivier, een van de grootste rivieren van Kalimantan. Als je deze rivier, en enkele van haar zijrivieren zoals de Telen rivier, volgt kom je uit bij een karakteristiek Dayak dorpje waar een klein aantal van de bevolking nog steeds in de traditionele langhuizen leeft. Het dichte oerwoud kan hier nog steeds worden gevonden. Het kost echter wat moeite om deze gebieden, met grote stukken onaangetast tropisch regenwoud, te bereiken. De makkelijk te bereiken gebieden zijn nabij de rivieren en worden gekapt door de lokale bevolking om plaats te maken voor landbouwgronden. Maar ook grote bedrijven hebben hier een aandeel in en kappen voor het hout.

Het stadje Samarinda kan gevonden worden aan een zijrivier van de Mahakam. Het kleine dorpje Tenggarong (de voormalige zetel van een ooit invloedrijk koninkrijk) iets verder stroomopwaarts is samen met Samarinda erg geschikt als plaats om je reis naar het binnenland van Oost-Kalimantan te beginnen. In de noordelijke richting ligt het plaatsje Balikpapan, welke vooral bekend is om haar oliemijnen. Dit stadje speelt een centrale rol in transport binnen en buiten Oost-Kalimantan. Echter biedt dit plaatsje weinig interessante bezienswaardigheden.

Niet ver van Balikpapan kun je een special project van de Gibbon en BOS (Borneo Orangutan Survival Foundation) stichting bezoeken. In het recent herbeboste oerwoud van Samboja Lestari vind je over een gebied van 2000 hectare een rehabilitatie centrum voor de honingbeer en de orang-oetan. Gedurende een wandeltocht door de snelgroeiende vegetatie en bos kan je allerlei wilde primaten, reptielen, kleine zoogdieren en vogels tegenkomen. Het is ook mogelijk om de medewerkers een handje te helpen.

Centraal-kalimantan

Buitenlandse reizigers, niet in de laatste plaats vanwege de slechte infrastructuur, bezoeken deze provincie niet erg vaak. Het rehabilitatie centrum voor de grote, roodharige orang-oetans gevestigd in Tanjung Puting Nationaal Park geniet internationale faam. Samen met Bohorok, in Noord-Sumatra en Samboja in Oost-Kalimantan, is dit een van de weinige plaatsen in Indonesië waar deze apen terug worden gezet in hun natuurlijke leefomgeving. Toegang tot dit park is alleen mogelijk per boot. Terwijl je over de rivier vaart is er een aanzienlijke kans dat je de langneus aap, de roodgekleurde Hoelmans of krokodillen tegenkomt. Binnen de grenzen van het park zijn is er een redelijke accommodaties beschikbaar, maar het beste is om op de boot te slapen. Hier kan je genieten van de geluiden van rivierbos in de avond en vroege morgen.

Het binnenlandse Dayak volk van Centraal-Kalimantan hangt nog steeds hun traditionele geloof, ook wel bekend als kaharingan, aan. Een erkende religie die indrukwekkende begrafenissen toestaat.